.png){kind=logo}
Giáo dục Việt nam - “Ngược chiều vun vút” Ngày đăng 27/04/2017, 23:29
[Ảnh chụp bìa sách – NXB Nhã Nam]
Trước hết, tôi phải xin phép anh Joe, blogger người Canada đã dùng tên tập tự truyện ngắn Ngược chiều vun vút, cho bài viết của tôi. Thành thực mà nói, tại tôi chưa thấy điều gì mô tả đúng đến thế, cách chúng tôi đang làm chính sách về giáo dục, nên xin phép Joe, cho tôi dùng Ngược chiều vun vút nhé.
Thứ đến, tôi cũng xin lỗi những ai có ý kiến khác với tôi ở bài viết này, vì tôi tin là những ý kiến về chính sách giáo dục, ở Việt nam, hay ở bất kỳ nước nào, luôn là chủ đề tranh luận đến “Tết Công-gô” vẫn chưa biết được thế nào là đúng, thế nào là có tiến bộ, vì còn có nhiều điều bàn luận lắm, vì còn tùy vào góc nhìn của người đưa ra ý kiến.
Cứ đơn cử như ở nước ngoài, đơn giản là cấm tiệt đi ngược chiều và không thể đi ngược chiều quá 5 phút, nhưng ở Việt nam ta thì như Joe tả, “Ngược chiều vun vút” [1]! Hay việc không thể đái bậy nơi công cộng ở nước ngoài, nhưng ở chúng ta, bất chấp những chữ “CẤM ĐÁI BẬY” được vẽ ở rất nhiều bức tường, chúng ta vẫn thường được nhìn những cảnh “có chú bị phạt” ở những nơi công cộng không thể công cộng hơn. May mắn là, Hà nội vừa rồi đã phạt được mấy người làm gương [2], nhưng tương lai của CẤM ĐÁI BẬY đến đâu, vẫn còn hồi hộp chờ!
Quay về với chuyện của Joe, nếu ai chưa đọc, tôi thành thật gửi lời “Hãy đọc”, không phải vì cuốn sách viết về cuộc sống của người Việt được nhìn qua mắt của một anh Tây, mà khi đọc rồi, chúng ta có thể nghĩ “ngược chiều”, những câu hỏi “Đấy là chúng ta ư?”, “Tại sao lại thế nhỉ?”, “Tại sao ứng xử văn minh bình thường ở chỗ khác, lại là điều rất khó khả thi ở chỗ ta?” sẽ cần có câu trả lời.
Vì là người làm nghiên cứu về giáo dục, như là “bệnh nghề nghiệp” và theo phân tích của Joe, với độ Hâm 3.0, tôi muốn nhìn nhận những vấn đề xã hội trên, dưới góc độ từ “Top to Down”, dịch nôm là “Thượng không nghiêm, Hạ tắc loạn” để phân tích một số hiện tượng ngược chiều trong tư duy chính sách giáo dục, và hệ quả như việc ngược chiều vun vút hay đái bậy khắp nơi là một số chỉ dấu xã hội rõ ràng nhất, mà ai cũng có thể nhìn thấy, dù không cần phải đi học đến tiến sỹ hay giáo sư.
Câu chuyện 1: Chính sách giáo dục đang được tư duy từ những góc nhìn nào?
Trong hội thảo về “Cách mạng công nghiệp 4.0 và Giáo dục” (tháng 10 2016), mặc dù chưa được kiểm định, đã có một nhận xét được đưa ra “Có doanh nghiệp nước ngoài mất 2 năm để xóa bớt những gì sinh viên đã học. Sau đó, mất thêm 2 năm nữa để dạy những kinh nghiệm mình cần” [3].
Là người làm nghiên cứu giáo dục và cũng là người có hơn 10 năm làm việc với doanh nghiệp nước ngoài ở Việt nam, tôi không rõ nhận xét này có đại diện cho chất lượng giáo dục hiện nay của Việt nam hay không vì chưa có bất kỳ nghiên cứu khoa học nghiêm túc nào về vấn đề này. Nhưng từ tháng 10/2016 trở đi, quá nhiều bài trên báo chí viết về công nghiệp 4.0 và nhu cầu học e-learning, thay đổi phương pháp học với thế giới qua “lớp học ảo”, do bởi những tác động của 4.0 vào giáo dục, … trong khi cơ sở vật chất ở nhiều đại học thiếu, ngoại ngữ yếu và phương pháp dạy-học, chất lượng giáo viên và mức độ tiếp cận với kiến thức được cập nhật quốc tế của giáo viên còn hạn chế. Những điều cơ bản của một nền giáo dục đại học đang bị “lủng” nhiều chỗ, vẫn chưa có giải pháp, dù có hay không 4.0.
Vậy liệu 4.0 có giúp chúng ta điền vào chỗ trống của những hạn chế về nhân lực, về chính sách, về nguồn tài chính hạn hẹp dành cho nghiên cứu của nền giáo dục đại học đang “ọp ẹp”? Chúng ta coi 4.0 là công cụ, phương tiện giúp cải thiện chất lượng đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao cho đất nước, hay chúng ta coi 4.0 là hình thức “marketing” để “lột xác” từ một vẻ ngoài “ọp ẹp” sang một màu sắc mới, nhưng bản chất bên trong (chất lượng dạy và học) không thay đổi gì?
Liệu có thể coi đây là một cách chúng ta tư duy, tiếp cận và làm chính sách giáo dục, khi chúng ta rất ít công bố các nghiên cứu khoa học, những khảo sát ý kiến của học sinh, giáo viên, phụ huynh và xã hội ở diện rộng như là một nguyên tắc bắt buộc khi làm chính sách giáo dục?
Khi nào làm chính sách cần dựa trên ý kiến khoa học, chứ không dựa thuần túy trên ý chí chủ quan hay là nhiệm vụ chính trị?
Trong khi chưa có những nghiên cứu khoa học, chưa có những phản biện độc lập từ các nhà nghiên cứu giáo dục trong và nước ngoài cho chính sách giáo dục, xin lấy một ví dụ điển hình về làm chính sách giáo dục và được thừa nhận công khai là “thất bại”: Đề án ngoại ngữ 2020 với khoản ngân sách 9.400 tỷ [4]. Mặc dù có thể có nhiều lý do đặt câu hỏi cho việc thừa nhận thất bại hiếm hoi này (ví dụ, để dễ dàng chuẩn bị cho đề án mới, ngân sách mới và cho đội ngũ lãnh đạo mới), câu hỏi cần đặt ra từ Đề án 2020 là tại sao chỉ được thừa nhận thất bại sau 8 năm thực hiện và tiêu gần hết 9.400 tỷ tiền đề án? Tại sao thất bại? Có ai chịu trách nhiệm về thất bại này? Những bài học gì từ thất bại này mà Bộ GD-ĐT phải rút kinh nghiệm cho các đề án giáo dục khác?
Hầu hết những đề án trong hơn 20 năm qua về cải cách giáo dục đã không hề có “đánh giá ngoài”, không có “kiểm toán độc lập”, và chính vì vậy, những câu hỏi trên đều không có câu trả lời, và có vẻ như những lỗi về cách làm đề án, lỗi tư duy về chính sách giáo dục đang được lặp lại với Đề án cải cách giáo dục phổ thông sắp được thực hiện (xin được phân tích kỹ hơn ở phần dưới đây).
Tôi đã không hiểu được quy trình làm đề án giáo dục hay chính sách giáo dục ở Việt nam cho đến hôm đọc được ví dụ sinh động không kém Cấm Đái Bậy, về việc hiệu trưởng một trường tiểu học thành thật thú nhận “Tôi không thạo tiếng Anh nên khó nói liên kết ngoại ngữ nói cái gì, thế nào” [5] và “10 năm sẽ trả lời về hiệu quả liên kết ngoại ngữ” [6], trong khi thực tế đã trả lời là “10 năm học tiếng Anh, chỉ nói được Yes, No” [7]
Liệu đến khi nào, chúng ta có được một lãnh đạo thành thật thú nhận “Tôi không thạo về hệ thống giáo dục và cải cách giáo dục nên xin để người có năng lực làm”, như một đòi hỏi tự thân, dưới góc độ về trách nhiệm và đạo đức của người cán bộ trong hệ thống công quyền, và tránh cho học sinh và xã hôi phải chờ thêm 10 năm nữa chỉ để trả lời Yes, No?
Nếu có ai còn lòng mong mỏi kiến tạo xã hội với giáo dục Việt nam, xin đọc kỹ lại bài viết của GS. Hoàng Tụy “Giáo dục : Xin cho Tôi nói thẳng” từ năm 2009, trong đó ông chỉ rõ 3 gạch đầu dòng cho giáo dục Việt nam [8]:
1.Giáo dục sa sút không phải vì thiếu tiền, mà vì quản lý kém
2.Cần cải cách có hệ thống, chứ không phải đổi mới vụn vặt
3.Giáo dục không phải là phòng thí nghiệm, càng không thể là nơi để lãnh đạo học việc
Tôi thực lòng quan ngại về vấn đề “học việc” trong giáo dục, vì giá phải trả không hề ít hơn mấy cái Vinashin, Oceanbank, cộng thêm 20 năm các thế hệ học sinh Việt nam bị ‘đơ” với tiếng Anh, bị “tẩy sạch” như ai đó nhận xét, mà không có tên ai phải chịu trách nhiệm!
Câu chuyện 2: Dự án Đổi mới Giáo dục Phổ thông 2016-2020 (“Dự án GDPT”)
Theo ý kiến của GS. Nguyễn Minh Thuyết, Dự án GDPT là một đột phá mới về cách học và cách dạy nhằm tạo ra một công dân mới [9], với 8 phẩm chất và 8 năng lực. Đúng như GS. Thuyết chia xẻ, có nhiều nội dung mới, có nội hàm mới. Xin được điểm qua một số điều làm tôi nghi ngại về chất lượng của Dự án và nội hàm mới này.
1.Thời gian chuẩn bị của Đề án GDPT
Ngày 17/1/2017 họp báo thông báo về Dự án, thành phần và những nội dung dự kiến cho chương trình đổi mới. Theo đó, Dự án này đã được phê duyệt từ 2015, có hiệu lực 8/8/2016 và kết thúc vào năm 2020 [10].
Khi đi kiểm tra lại Dự án Đổi mới đã được phê duyệt từ 5/8/2015, nội dung của đổi mới chương trình đã được bắt đầu từ năm 2011 [11] “Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (gọi tắt là Chương trình tổng thể) đã được chuẩn bị và triển khai từ rất sớm, ngay sau Đại hội Đảng lần thứ 11(năm 2011), và nhất là từ khi có Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khoá XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế“.
Từ thực tế trên, một câu hỏi, dưới góc độ khoa học thuần túy, một dự án đổi mới được chuẩn bị kéo dài 6 năm (từ 2011-2013 và đến nay 2017), tính cập nhật về đổi mới, về nội dung, về những chuẩn bị đến đâu, đặc biệt về vấn đề phương pháp dạy và năng lực của giáo viên đổi mới đến đâu?
Chưa hết, với việc công bố Dự án GDPT vào 17/1/2017, theo Ban Dự án công bố:
- 24/1/2017 Ban soạn thảo đã chuyển Hội đồng Quốc gia để thẩm định (1 tuần)
- 24/2/2017 Hội đồng Quốc gia thẩm định đã bỏ phiếu, với 42% bỏ phiếu thông qua dự án với việc không cần chỉnh sửa, 58% bỏ phiếu đồng ý thông qua với yêu cầu chỉnh sửa (1 tháng)
- 14/3/2017 Ban soạn thảo đã thông qua bản thảo về Dự án GDPT lần cuối, chờ Bộ GD-ĐT phê duyệt (15 ngày)
- Tháng 4/2017 sẽ công bố lấy ý kiến rộng rãi
- Tháng 9/2017 sẽ đưa ra áp dụng chương trình và sách giáo khoa mới
Nếu nhìn đến lịch thời gian từ soạn thảo (rất lâu, 6 năm), và đến nay, sau khi vay được 77 triệu đô la từ World Bank, Ban dự án đã thông qua rất nhanh, và mặc dù chưa hề rõ sẽ được phản ứng như thế nào từ ý kiến chuyên gia, tổ chức nghiên cứu độc lập, thời hạn tháng 9/2017 được ấn định để áp dụng chương trình mới và sách giáo khoa mới.
Là người làm nghiên cứu khoa học, tôi rất ngần ngại nhưng phải nhắc lại một sự thật của giáo dục Việt nam: chúng ta đã quá duy ý chí khi làm cải cách và đổi mới giáo dục suốt 20 năm qua rồi, và sự thất bại của giáo dục Việt nam, theo tôi hiểu, là vì nó đã không làm các đề án dựa trên nghiên cứu khoa học, có cơ sở khảo sát thực tế và có tính đến tính toàn quốc, tính địa phương và cập nhật yếu tố quốc tế vào chương trình.
Thời gian soạn thảo dài 6 năm, không nói lên chất lượng của dự án. Thời gian chưa đến 9 tháng để đưa một dự án soạn trong 6 năm ra áp dụng cũng không nói lên tính cấp thiết của việc phải cải cách, vì nếu vội vàng, như phân tích ở Đề án Ngoại Ngữ 2020, chúng ta tiếp tục mất 8 năm để biết “À, vẫn thất bại!” và tiếp tục một chu kỳ đổi mới, cải cách!
Việc họp báo 2 lần trong tháng 1/2017 và vừa rồi, tháng 3/2017 để thông báo thông tin cập nhật về dự án, nhưng sẽ có ích gì cho ý kiến công luận, cho những nhà nghiên cứu trong và ngoài nước có tâm huyết góp ý cho đổi mới lần này, khi một loạt các cơ sở khoa học về dự án vẫn không hề được ban soạn thảo dự án công bố công khai. Đề nghị công bố công khai những cơ sở nghiên cứu, đánh giá Dự án này đã được nêu lên rất chi tiết ở bài Vay 77 triệu đô la Mỹ cho đề án đổi mới giáo dục và Quyền được thông tin [12].
Chỉ xin nêu 2 ví dụ nhỏ trong Đề án mới này:
Sách giáo khoa Toán đã được “kêu” vì tính bất hợp lý bởi một chuyên gia về toán, GS. Nguyễn Tiến Dũng (Nguyên Viện trưởng Viện Toán Lý Thuyết – Viện Toán Lý thuyết Toulouse – Pháp) [13].
Thi trắc nghiệm Toán và cách thi trắc nghiệm đã bị phản đối và có trình bày từ nghiên cứu của Hội Toán học và các giáo sư Mỹ, Việt [14]. Theo GS. Neal Kobliz (Đại học Washington, Mỹ), “hạn chế của các đề thi trắc nghiệm là nó thất bại trong việc chuẩn bị cho học sinh đối diện với phương thức giải quyết vấn đề mà họ sẽ bắt gặp trong các lớp toán, khoa học và trong những nghề nghiệp tương lai”.
Vậy, không rõ những ý kiến đóng góp trên đã được cập nhật và điều chỉnh trong Đề án GDPT mà Ban soạn thảo đã trình và được Hội Đồng Quốc gia phê duyệt hay chưa?
Liệu chúng ta có đang làm rất nhiều việc, tốn rất nhiều tiền, để chuẩn bị cho một “tương lai thất bại” của thế hệ trẻ Việt nam hay không?
2.Triết lý nào cho giáo dục Việt thế kỷ 21?
Trong mọi cuộc cải cách, mỗi cuộc cách mạng giáo dục, chúng ta cần có một triết lý đúng đắn cho không chỉ giáo dục, mà cho đất nước và tương lai phát triển của nó.
Rất ngạc nhiên là đề án được soạn thảo từ 2011, rồi sau đó dựa vào Nghị Quyết 88 (2013), hoàn toàn không thấy triết lý giáo dục cho Việt nam, cho đề án mới được nêu ra ở đâu, cho đến khi vay được tiền của World Bank thì Giáo Sư Thuyết xác nhận, chúng ta đã tìm ra triết lý giáo dục.
Tôi muốn hỏi: Triết lý Ban dự án nêu ra là triết lý do nhóm soạn thảo nghĩ ra, và buộc tất cả 90 triệu nhân dân Việt nam tuân thủ? Hay giáo dục là của nhân dân, vì nhân dân và cho nhân dân, thì triết lý giáo dục phải có ý kiến và đồng thuận cao của nhân dân chứ…Sao lại tự đi tuyên bố về triết lý giáo dục của mình, của nhóm soạn thảo và ấn định cho cả dân tộc thế!
Câu hỏi đặt ra ở đây là nếu khi công bố dự thảo Đề án vào tháng 4/2017 này, mà đa số không đồng ý với triết lý giáo dục mà Ban soạn thảo đề xuất, thì Ban soạn thảo có làm khảo sát độc lập và lấy ý kiến nhân dân về triết lý cho giáo dục Việt nam hay không?
Nếu triết lý giáo dục của Việt nam được thay đổi, liệu nội dung chương trình đổi mới GDPT có được thay đổi cho phù hợp hay không?
Cuối cùng, rất quan trọng là điều gì làm cơ sở để Ban soạn thảo và Bộ GD-ĐT kiên định với thời hạn tháng 9/2017 áp dụng nội dung và sách giáo khoa mới? Có phải do lợi ích soạn thảo sách giáo khoa mới do Bộ GD-ĐT soạn thảo và ban hành, nên Bộ muốn thúc đẩy chương trình cải cách bằng mọi giá?
3.Sách giáo khoa: Ai soạn – Soạn cho Ai?
Chia xẻ cùng quan điểm với tác giả bài viết Vay 77 triệu đô la Mỹ cho đề án GDPT và Quyền được biết, tôi phản đối việc Bộ GD-ĐT soạn thảo và ban hành sách giáo khoa, vì như vậy, Bộ đã vi phạm cam kết của bản thân mình: KHÔNG SOẠN SÁCH GIÁO KHOA và để cho nhiều bộ sách giáo khoa được sử dụng, tùy vào nhu cầu của từng địa phương, từng trường và thậm chí, từng giáo viên [15].
Những vấn nạn về việc Bộ GD-ĐT soạn sách, ban hành, thay đổi hàng năm đã gây biết bao tốn kém và lãng phí tiền của của bao nhiêu gia đình Việt nam, mà không hề giúp nâng cao chất lượng đào tạo. Với 1 bộ sách, Bộ GD-ĐT đã và đang biến tất cả, từ học sinh và giáo viên trở thành “nô lệ” cho sách giáo khoa, học như sách, thi như sách và như “vẹt”! Không thể đòi hỏi tính sáng tạo, tính dân chủ trong giáo dục nếu cứ tiếp tục để 1 bộ sách giáo khoa, và Bộ lại quản lý soạn và xuất bản, chỉ vì lợi ích của Bộ GD-ĐT.
Nếu vì quyền lợi của hàng chục triệu học sinh Việt nam, nhân cải cách GDPT, hãy khảo sát kỹ xem cách các nước tiến bộ người ta đang sử dụng sách giáo khoa như thế nào? Họ có đội ngũ soạn thảo sách giáo khoa ra sao? Quyền của giáo viên, của trường, của cha mẹ tham gia vào lựa chọn sách giáo khoa cho học sinh như thế nào?
Chúng ta không thể tiếp tục mãi những cách làm đã sai trong quá khứ, bây giờ lại tiếp tục sai, lại tiếp tục hạn chế quyền tự chủ và dân chủ trong nhà trường, từ việc như sách giáo khoa đến quản trị nhà trường.
Hãy đổi mới tư duy về soạn sách giáo khoa, hãy gắn nó với nội dung đổi mới chương trình, với tính sáng tạo cho giáo viên và chất lượng giảng dạy.
Xin đừng vì quyền lợi của Bộ GD-ĐT mà cứ “ôm” mãi soạn sách giáo khoa.
4.Cùng nguyên tắc, khác bản chất trong thực tế áp dụng
Theo chia xẻ của Ban soạn thảo Dự án, nội dung cơ bản của đổi mới là “Giáo dục phổ thông cần hình thành, phát triển ở học sinh 8 phẩm chất chính và 8 năng lực cốt lõi” với nội hàm mới.
Lấy ví dụ về nội hàm mới, “Dũng cảm không chỉ là gan góc trong chiến đấu, mà còn là dũng cảm trong nhận thức, tức là có tư duy phản biện, và dám đấu tranh bảo vệ lẽ phải” [16].
Xin được hỏi Ban soạn thảo Dự án 2 câu hỏi:
- Khi làm Dự án, ban soạn thảo biết rõ việc để Bộ GD-ĐT soạn và ban hành sách giáo khoa là không phù hợp với pháp luật và nguyên tắc chính Bộ đã đề ra. Vậy ai sẽ đủ dũng cảm để nêu ra điều này với Bộ GD-ĐT và yêu cầu Bộ tổ chức thực hiện việc soạn và ban hành sách giáo khoa theo đúng tinh thần dân chủ, cho đấu thầu và nhiều bộ sách?
- Trong quá trình thực hiện một đề án lớn như GDPT lần này và đặc biệt sau quá nhiều lần thất bại trong đổi mới và cải cách (đặc biệt là sau Đề án Ngoại ngữ, tiếng Anh là một yếu điểm lớn trong giáo dục Việt nam, dự án VNEN, dự án liên kết đào tạo và giảng dạy tiếng Anh cho giáo viên), Ban soạn thảo đã có khảo cứu, lấy ý kiến của các chuyên gia chuyên ngành giáo dục cho từng môn, từng nội dung phẩm chất và năng lực, (ví dụ như phương pháp tổ chức thi trắc nghiệm, sách Toán) hay không?
Ban soạn thảo đã “ấn định” trước việc phẩm chất này, năng lực này học từ môn nào thì sẽ lại là một ‘sai lầm lớn” từ tư duy soạn thảo sách và sẽ ảnh hưởng lớn đến phương pháp dạy và học. Toán không chỉ là năng lực tính toán, mà bao gồm cả tư duy, suy luận và như một nghệ thuật, nghệ thuật tìm kiếm và giải quyết vấn đề. Hầu hết các nhà toán học lớn trên thế giới đều có khả năng cảm thụ văn học và nghệ thuật rất tốt. Việc Ban soạn thảo chương trình GDPT Việt nam chỉ nhìn Toán và năng lực tính toán đang bộc lộ “tư duy ngược chiều”, năng lực nhận thức về môn học và các năng lực, phẩm chất phát triển từ môn học rất hạn chế và sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tương lai sau này của bao nhiêu thế hệ.
Từ những trình bày trên đây, tôi kiến nghị 3 vấn đề:
- Dự án đổi mới GDPT cần được đánh giá và xem xét bởi Hội đồng Cải cách Giáo dục Quốc gia hay bất kỳ Hội đồng nào có tư cách tương tự, nhằm đảm bảo toàn bộ nội dung cải cách phải được bàn thảo và đánh giá dựa trên nghiên cứu khoa học độc lập với Bộ GD-ĐT, Ban soạn thảo. Hội đồng thẩm định một đề án lớn như thế này mà xem xét và phê duyệt trong 1 tháng, cá nhân tôi đánh giá là không hợp lý, xét về tính quan trọng của đề án với tương lai của giáo dục phổ thông.
- Những ý kiến đóng góp từ công chúng từ tháng 4 để tháng 9 sẽ ban hành là không đủ thời gian, vì đề án chưa thống nhất được triết lý giáo dục như một nền tảng cơ bản để phát triển giáo dục Việt nam cho tương lai, những tranh luận về nguyên tắc soạn sách giáo khoa và thậm chí cả phương pháp thi trắc nghiệm…đều là những vấn đề quan trọng cần có thời gian nghiên cứu và bàn bạc cẩn trọng. Ngoài ra, nếu Bộ GD-ĐT và Ban soạn thảo không thể công bố công khai các nghiên cứu làm nền tảng cho dự án đổi mới này, mọi ý kiến đóng góp dù là rất nhiệt thành, cũng sẽ như thầy mù sờ voi và không giúp ích gì cho chương trình đổi mới một cách cơ bản.
- Đề nghị Bộ GD-ĐT ngừng không soạn thảo sách giáo khoa và thực hiện đấu thầu, kêu gọi công khai các tổ chức chuyên nghiệp, độc lập cung cấp sách giáo khoa, theo đúng cam kết mà Bộ GD-ĐT đã xác nhận: Bộ không soạn sách giáo khoa và sẽ có nhiều bộ sách giáo khoa được sử dụng, tạo điều kiện cho giáo viên chủ động lựa chọn.
A – Đa phần Giáo sư, Tiến sỹ không thạo ngoại ngữ và không cần cập nhật thông tin chuyên ngành. Khi có ô nhiễm môi trường ở Hà Tĩnh, không thấy bất cứ thông tin chính thức thông tin về giáo sư, tiến sỹ hay tổ chức khoa học nào trực tiếp tham gia.
B – Những sáng tạo trong đời sống được làm nên nhiều bởi nông dân, không phải do phần nhiều từ 25.000 giáo sư, tiến sỹ.
C – Sinh viên tốt nghiệp đại học ở Việt nam cần 2 năm để tẩy sạch kiến thức đã học, sau đó mất thêm 2 năm để đào tạo những kỹ năng cần thiết. Gần đây hơn, thạc sỹ và cử nhân tốt nghiệp sẽ được tổ chức đào tạo nghề và cho đi làm việc ở nước ngoài [17].
D – Chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp có vốn đầu tư với nước ngoài, về chương trình, về đăng ký đào tạo và giáo viên, hơn hẳn so với những quy định chặt chẽ nhưng không mang tính tích cực cho giáo dục công lập. Liệu có phải do Bộ GD-ĐT không quản lý các chương trình tiếng Anh tốt bằng các chương trình tiếng Việt? Với việc thả cho phép trường có vốn đầu tư nước ngoài được tuyển sinh học sinh Việt nam toàn phần, không rõ Bộ GD-ĐT tư duy như thế nào về vai trò của thu hút đầu tư nước ngoài vào giáo dục với chiến lược quốc tế hóa giáo dục Việt nam?
E –Dự thảo quy định mới về dịch vụ tư vấn du học ở Việt nam như một hình thức thả nổi cho các công ty làm dịch vụ và không phải chịu trách nhiệm gì với học sinh và phụ huynh Việt nam, khi bỏ yêu cầu mức tiền đảm bảo tối thiểu mà công ty phải cam kết và trách nhiệm, đạo đức khi thực hiện tư vấn. Trong một thực tế ở Việt nam, công ty tư vấn du học như nấm và chỉ nỗ lực giới thiệu sinh viên ăn tiền hoa hồng (bất chấp việc ăn tiền hoa hồng bằng giới thiệu sinh viên Việt sang Mỹ đang là tranh cãi của pháp luật Mỹ), việc các sinh viên và gia đình chỉ biết trông chờ vào thông tin tin cậy của công ty tư vấn, thì trách nhiệm của công ty tư vấn sẽ ở đâu, nếu họ thậm chí không hề biết gì về luật pháp và quy định đối với sinh viên nước ngoài của các nước mà họ tư vấn du học?
F – Một chỉ thị rất rõ bao năm qua về việc nỗ lực giảm tải chương trình cho học sinh. Nhưng mặt khác, mở báo ra đọc, ngày nào cũng có chương trình thi, các cấp, các ngành, từ thi ngoại ngữ đến tin học, toán lý, hóa, Olympic, thi ở Việt nam, thi đấu với đội nước ngoài, thi do Bộ GD-DT “được mời” đồng tổ chức, thi do các cấp giáo dục từ cấp bộ đến cấp huyện tổ chức, liên kết tràn lan, tổ chức cho học sinh thi, rồi tổ chức cho giáo viên thi… Vậy, giảm tải chương trình còn ý nghĩa gì nữa khi các học sinh và giáo viên chạy theo thi? Giảm tải cụ thể như thế nào giữa chương trình hiện nay và chương trình được “dự kiến cải cách” đang trình bày cho 2017-2020 khi các cấp, các em vẫn học lên tới 11 môn mỗi năm?
G – Một mặt nghiêm cấm các loại hình dạy thêm học thêm “tràn lan” và để cho việc đi bắt “dạy thêm” giáo viên như một hình thức đấu tố, mặt khác các chương trình dạy thêm, bổ sung kiến thức online được mở ra như nấm và tính tiền đắt hơn cả tiền dạy thêm của các giáo viên chính quy lương thấp.
H – Các trường đại học và cao đẳng sư phạm trực thuộc Bộ GD-ĐT quản lý. Đến nay, vỡ trận vì những nghịch lý thừa thiếu giáo viên, dẫn đến hỗn loạn trường lớp, không hiểu ai đã phải lên tiếng về “vô chính phủ” trong đào tạo giáo viên, ký kết hợp đồng lao động để đến nay không ai hiểu chuyện gì đang xảy ra và sẽ xảy ra, khi điều chuyển giáo viên, khi cắt hợp đồng với giáo viên…trong khi đang kêu gọi đổi mới toàn diện giáo dục và nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên các cấp.
Theo quan điểm cá nhân, tôi rất mong trước khi nói đến cải cách GDPT, có lẽ chúng ta nên nghĩ đến cải cách tư duy về cách làm dự án, nên nghĩ đến việc cung cấp rõ và minh bạch nguồn khoa học chứng minh tính hữu ích của việc cải cách, sử dụng ê kíp làm chương trình cải cách bằng những con người mới, tư duy mới và bao gồm cả những người đã có thời gian làm việc trong hệ thống giáo dục của nước ngoài.
Chúng ta không thể lại tiếp tục “lỗi” hệ thống trong giáo dục mãi được. Những ý kiến đóng góp chân tình, cách tổ chức đề án cải cách,..đã được quá nhiều giáo sư tận tụy với giáo dục Việt nam như các giáo sư như Hoàng Tụy, Chu Hảo, Pierre – Vật lý nêu ra qua bao nhiêu năm rồi. Vấn đề là Bộ GD-ĐT có lắng nghe hay không mà thôi, như Giáo sư Nguyễn Lân Dũng đã có lần phát biểu.
Tài liệu tham khảo:
(*)https://gacsach.com/doc-sach-truc-tuyen/60132/nguoc-chieu-vun-vut-full-joe-ruelle.html
[1] http://www.baomoi.com/clip-xe-may-di-nguoc-chieu-o-ha-noi-con-trach-mang-tai-xe/c/21732453.epi
[2] http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/20170213/phat-3-tai-xe-taxi-te-bay-2-trieu-dong-nguoi/1264006.html
[3] http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/khoa-hoc/dn-nuoc-ngoai-mat-2-nam-de-tay-sach-nhung-gi-sinh-vien-da-hoc-335497.html
[4] http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/Bo-truong-Giao-duc-thua-nhan-De-an-Ngoai-ngu-2020-that-bai-post172498.gd
[5] http://giaoduc.net.vn/Ban-doc/Toi-khong-thao-tieng-Anh-nen-kho-noi-lien-ket-ngoai-ngu-day-cai-gi-the-nao-post174437.gd
[6] http://giaoduc.net.vn/Xa-hoi/Hieu-truong-truong-Bach-Mai-hen-10-nam-se-tra-loi-hieu-qua-lien-ket-ngoai-ngu-post173462.gd
[7] http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/tieu-diem/20150730/hoc-10-nam-chi-noi-duoc-yes-no/785040.html
[8] https://www.diendan.org/viet-nam/hoang-tuy-noi-thang-ve-giao-duc-1
[9] http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/khoa-hoc/chuong-trinh-giao-duc-pho-thong-moi-co-duc-toc-bat-dat-352076.html
[10] http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/tuyen-sinh/80-trieu-usd-ho-tro-doi-moi-giao-duc-pho-thong-352445.html
[11] Công bố (Dự thảo) Chương Trình Giáo dục Phổ Thông Tổng thể – Công bố tháng 8/2015. Vietnamnet. Tham chiếu http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/cong-bo-du-thao-chuong-trinh-giao-duc-pho-thong-tong-the-254711.html
[12] http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/Vay-77-trieu-do-la-My-cho-doi-moi-giao-duc-Pho-thong-va-Quyen-duoc-thong-tin-post173983.gd
[13] http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/Giao-su-Vien-Toan-hoc-Toulouse-Sach-giao-khoa-Toan-dang-co-nhieu-bat-hop-ly-post174807.gd
[14] http://vnexpress.net/tin-tuc/giao-duc/hoi-toan-hoc-de-nghi-hoan-thi-trac-nghiem-toan-nam-2017-3473834.html; http://tiasang.com.vn/-giao-duc/Suy-nghi-ve-viec-to-chuc-thi-trac-nghiem-Toan-trong-ky-thi-tot-nghiep-THPT-10336; http://tiasang.com.vn/-giao-duc/Thi-trac-nghiem-gay-nhieu-tranh-cai-o-My-10211
[15] Bộ GDDT từ bỏ độc quyền SGK. Thời báo Kinh tế Sài gòn. Tham chiếu http://www.thesaigontimes.vn/156055/Bo-GDDT-tu-bo-doc-quyen-sach-giao-khoa.html
[16] http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/8-pham-chat-chinh-va-8-nang-luc-cot-loi-cua-hoc-sinh-pho-thong-post174143.gd
Đất Việt
